Vergoedingsrechten

In de context van eigendom en financiële interacties tussen gehuwden, geregistreerd partners en samenwoners, ontstaan er vergoedingsrechten wanneer er sprake is van verschuivingen van vermogen tussen deze partijen. De wettelijke bepalingen met betrekking tot deze rechten verschillen aanzienlijk tussen gehuwden en geregistreerde partners enerzijds en samenwoners anderzijds. Hier volgt een gedetailleerde uitleg van deze regels, de grondslagen voor vergoedingsrechten en de relevante juridische context.

Vergoedingsrechten voor Gehuwden en Geregistreerd Partners

Wettelijke Regeling
Voor gehuwden en geregistreerd partners zijn de vergoedingsrechten wettelijk geregeld in het Burgerlijk Wetboek. Er zijn drie vermogens te onderscheiden: het privévermogen van elke partner en het gemeenschappelijk vermogen. Verschillende artikelen in het Burgerlijk Wetboek (BW) reguleren de vergoedingsrechten die ontstaan bij verschuivingen van vermogen tussen deze categorieën.

1. Artikel 1:87 lid 1 BW: Dit artikel ziet specifiek op de verschuiving van privévermogen van de ene partner naar het privévermogen van de andere partner. Bijvoorbeeld, als partner A met zijn of haar privévermogen investeert in het privévermogen van partner B, ontstaat er een vergoedingsrecht voor partner A. Dit kan bijvoorbeeld voorkomen als partner A geld investeert in de privéwoning van partner B.

2. Artikel 1:95 BW: Dit artikel regelt vergoedingsrechten wanneer er gemeenschapsgeld wordt gebruikt voor privédoeleinden. Indien bijvoorbeeld gemeenschapsgeld wordt gebruikt om te investeren in een privé-eigendom van één van de partners, heeft de gemeenschap recht op een vergoeding. Omgekeerd geldt dat indien privévermogen van één van de partners wordt aangewend voor gemeenschappelijk eigendom, de desbetreffende partner recht heeft op een vergoeding.

3. Artikel 1:96 BW: Dit artikel gaat over vergoedingsrechten die ontstaan door de aflossing van schulden. Als gemeenschapsgeld wordt gebruikt om een privéschuld af te lossen, dan heeft de gemeenschap recht op een vergoeding. Evenzo, als privévermogen wordt gebruikt om een gemeenschappelijke schuld af te lossen, ontstaat er een vergoedingsrecht ten gunste van de partner die zijn privévermogen heeft aangewend.

Omvang van het Vergoedingsrecht
Bij het vaststellen van de omvang van een vergoedingsrecht is er een onderscheid tussen nominale en beleggingsleer. De nominale leer, toegepast tot 2012, houdt in dat de vergoedingsgerechtigde enkel het geïnvesteerde bedrag terugkrijgt, zonder rekening te houden met waardeveranderingen van het betreffende goed. Na 2012 wordt de beleggingsleer toegepast, waarbij de waardestijging of -daling van het geïnvesteerde goed wordt meegenomen in de berekening van het vergoedingsrecht.

Een voorbeeld kan dit verduidelijken:

• Aankoopwaarde 15 jaar geleden € 200.000

• Partij A lost 6 maanden geleden € 50.000 af op de gezamenlijke hypotheek van € 200.000 (beleggingsleer)

• Waarde woning nu: € 400.000

• De vordering is nu geen € 50.000, maar € 100.000!

• Bij verdeling gaat het dan als volgt: € 400.000 - € 100.000 - € 150.000 = € 150.000 waar beide recht hebben op de helft. Partij A krijgt dus € 100.000 + € 75.000 = € 175.000!

Verhaal bij Onvoldoende Gemeenschap
Indien de gemeenschap ontoereikend is om een vergoedingsvordering te voldoen, kan de vergoedingsgerechtigde partner zich verhalen op het privévermogen van de andere partner voor de helft van de resterende vordering (Hoge Raad 15 september 2017, ECLI:NL:HR:2017:2385).

Vergoedingsrechten voor Samenwoners

Juridische Basis
De wettelijke bepalingen die gelden voor gehuwden en geregistreerde partners zijn niet van toepassing op samenwoners, zoals bevestigd door de Hoge Raad op 10 mei 2019 ECLI:NL:HR:2019:707. Samenwoners moeten hun vergoedingsrechten baseren op andere juridische gronden zoals samenlevingscontracten of het algemene verbintenissenrecht.

1. Ongerechtvaardigde Verrijking (artikel 6:212 BW): Samenwoners kunnen een vordering instellen als er sprake is van ongerechtvaardigde verrijking, waarbij de ene partner zonder geldige reden ten koste van de andere partner verrijkt is.

2. Onverschuldigde Betaling (artikel 6:203 BW): Dit kan het geval zijn als een partner zonder juridische basis een betaling heeft verricht aan de andere partner.

3. Onrechtmatige Daad (artikel 6:162 BW): Samenwoners kunnen een beroep doen op dit artikel als er sprake is van een schadeveroorzakende handeling zonder rechtsgrond.

4. Redelijkheid en Billijkheid: Samenwoners kunnen in geschillen ook een beroep doen op de algemene beginselen van redelijkheid en billijkheid om een vergoedingsrecht te claimen.

5. Hoofdelijke Aansprakelijkheid (artikel 6:10 BW): Indien samenwoners gezamenlijk aansprakelijk zijn voor een schuld, moeten zij elk bijdragen naar hun aandeel. Als één van de samenwoners meer dan zijn aandeel aflost, kan deze een vordering instellen tegen de andere partner.

Uitzonderingen en Natuurlijke Verbintenissen
Een uitzondering op het ontstaan van een vergoedingsrecht kan zijn de natuurlijke verbintenis. Dit houdt in dat iemand een prestatie levert vanuit een morele of sociale verplichting zonder dat er een juridische verplichting bestaat om iets terug te ontvangen. In de uitspraak van de Hoge Raad van 15 september 1995 ECLI:NL:HR:1995 werd bijvoorbeeld geoordeeld dat de man geen vergoedingsrecht had, omdat de betaling werd gezien als een natuurlijke verbintenis om zijn ex-vrouw van een woning te voorzien.

Conclusie

Het onderscheid tussen gehuwden/geregistreerde partners en samenwoners is cruciaal bij het bepalen van vergoedingsrechten. Gehuwden en geregistreerde partners hebben een duidelijk wettelijk kader dat vergoedingsrechten reguleert, met specifieke regels over de omvang en het verhaal van deze rechten. Samenwoners daarentegen moeten terugvallen op contractuele afspraken of het algemene verbintenissenrecht om vergoedingsrechten te claimen. Deze verschillen onderstrepen het belang van een goed begrip van de juridische context en de specifieke bepalingen die van toepassing zijn op de respectieve relatievormen.

Wil jij mogelijke problemen in de toekomst voorkomen? Laat ons jullie helpen om juridische en financiële organisatie in je leven te harmoniseren.